Solunum Koruyucu Donanımlar

İş sağlığı ve güvenliği, çalışanların sağlığını korumak ve iş yerinde olası riskleri en aza indirmek amacıyla önemli bir konudur. Solunum koruyucu donanımlar, özellikle toz, kimyasal maddeler veya biyolojik ajanlar gibi zararlı maddelerin solunmasını engellemek amacıyla kullanılır. Ilgaz İş Sağlığı ve Güvenliği (OSGB) olarak, Kastamonu, Boyabat, Sinop, Çankırı, Çorum ve Karabük illerindeki işyerlerine yönelik iş güvenliği hizmetlerimiz kapsamında solunum koruyucu donanımların doğru seçimi ve bakımı konularına dikkat çekmek istiyoruz.

Risk yönetimi hiyerarşisi izlenmesine rağmen çalışma ortamında kimyasal ya da partikül olarak toz, gaz, buhar, sprey bulunması ve/veya havadaki oksijen oranının %19.5’in altına düşmesi durumunda çalışan tarafından solunum koruyucu kullanılmalıdır.
Solunumla ilgili cihazlar iki temel gruba ayrılır:
• Ortam atmosferine bağımlı olarak nitelendirilen filtreleme cihazları
• Ortam atmosferinden bağımsız olarak nitelendirilen solunum aparatları

Ortam Atmosferine Bağımlı Olarak Nitelendirilen Filtreleme Cihazları

Mevcut havayı soluma prensibine göre tasarlanmışlardır. Bunun yanı sıra destekli ve desteksiz sistemler olarak da ikiye ayrılmaktadırlar. Buna göre;

• Desteksiz Sistemler; tam yüz maskesi, yarım maske ve çeyrek maske veya ağızlık tertibatı ile birlikte kullanılacak filtreler, filtre yüz koruyucu parçalar ve kendi kendini kurtarma cihazı olmak üzere üç temel alt grupta toplanır.
Bu gruplama yüz koruma sistemlerinin çeşidine göre yapılmıştır. Tam yüz maskesi, yüzün tamamını korurken yarım yüz maskesi ve çeyrek yüz maskesi veya ağızlık tertibatı ile birlikte kullanılacak filtreler yüzün solunumla ilgili kısımlarını korumaktadır. Özellikle yangından korunma sırasında kullanılması gerekli görülen kendi kendini kurtarma cihazı ise başlık içermektedir.
• Destekli Sistemler; Bir kask veya başlık içeren hava üflemeli filtre cihazı, tam yüz maskesi, yarım yüz maskesi veya çeyrek yüz maskesi içeren hava destekli filtre cihazlar destekli sistemler kapsamına girmektedir. Burada ortam atmosferindeki oksijen yetersizliği söz konusu olmasa da kirleticilerin yoğunluğundan dolayı temiz hava besleme desteği gerektirmesinden kaynaklanan bir durum söz konudur.

Destekli ve desteksiz filtreleme cihaz sistemleri çalışanın sadece solunum bölgesindeki bilinen kirleticilerin sınırlı yoğunluk aralıkları için koruma sağlayabilir. Bu solunum koruyucuların içerdikleri filtreler parçacıklara, gaz/buharlara veya her ikisine karşı korumaya yönelik olabilmektedir. Dikkat edilmesi gereken bir husus ise bu tür solunum koruyucular oksijenin yetersiz olduğu durumlara karşı koruma sağlamamaktadır.

Ortam Atmosferinden Bağımsız Olarak Nitelendirilen Solunum Aparatları

Bu tür solunum koruyucular ise ortam havası yerine çalışana temiz hava takviyesinin esas olduğu sistemlerdir. Yüz koruyucu parça ve solunabilir gaz sisteminden oluşur. Bu sistemler ‘Kapalı Devre Solunum Cihazları’ olarak da sınıflandırılabilir. Kapalı devre solunum cihazları 6 temel gruba ayrılmaktadır.

• Tahlisiye Cihazı: Genellikle yer altı madenlerinde ve itfaiye kuruluşları kurtarma ekipleri tarafından kullanılan bu cihazlar; basınçlı oksijen tüpü, solunum torbası, solunum hortumları, kirlenen havayı, (karbondioksiti) temizleyen (absorbe eden) filtresi, hava giriş ve çıkışı ayarlayan regülatörü, soğutucu ve tam yüz maskesinden oluşmaktadır. Cihazın çalışma prensibi ise verilen nefesin ilk önce filtreden (alkali kabinden) geçerken içindeki buharı ve karbondioksiti absorbe etmesi, sonra nefesin torbaya geçerken eksilen oksijenin tüpten tamamlanması ve daha sonra soğutucudan geçerek maskeye girmesi olarak özetlenebilmektedir. Böylece atmosfer havası ile ilişki kurmadan çalışanın nefes alması sağlanmaktadır. Kullanım süresi solunum kapasitesine göre değişmekle birlikte tüp bitene kadar yaklaşık 4 saatlik süreyle kullanılabilmektedir.

• Kimyasal Reaksiyonlu (Oksijen Üreten) Cihaz: Zehirli gazların bulunduğu veya atmosferdeki oksijen oranının %19.5 in altında olduğu durumlarda kullanılır. Cihazın çalışma prensibi verilen nefesteki karbondioksit ve buharı absorbe eden ve maskeye kimyasal reaksiyon sonucu oluşan oksijen veren kanisterden geçen temiz havanın solunum torbasında soğuduktan sonra maskeye girmesi olarak özetlenebilir. Özellikle kömür madenlerinde patlama, yangın ve çökme sonunda havasız kalan çalışanların kurtulmalarında kritik bir rol oynar. Fakat kullanım süresi tahlisiye cihazına oranla oldukça düşüktür. (yarım saat).

• Basınçlı Oksijen Tüplü Cihaz: Kimyasal reaksiyonlu (oksijen üreten) cihazın kullanım alanı ile aynı kullanım alanına sahiptir; oksijenin bulunmadığı zararlı, zehirli gaz ve buharın bulunduğu ortamda yarım saat süre ile kullanılabilir. Cihaz düzeneği bir basınçlı oksijen tüpü, oksijen akımının ayarlanmasını sağlayan bir regülatör ve ucunda esnek hortum bulunan tam yüz maskesinden oluşur.

• Basınçlı Temiz Hava Tüplü Cihaz: Cihaz, esnek hortum, hava akımı sağlayan regülatör ve tam yüz maskesinden oluşur. Regülatörü, değişik şahısların ciğer yapısına göre nefes almada ihtiyaç göstereceği kadar temiz havayı verebilecek şekilde kendiliğinden ayarlıdır. Nefes vermede, oksijen veya hava akımı kesilerek, tüpün daha uzun süre kullanılması sağlanmaktadır. Petrol buharlarına karşı patlama riski olan atmosferde ve kullanılan oksijenin, tehlikeyi artırabileceği yerlerde kullanılmaktadır. En az 30 dakika süre ile kullanılır.

• Basınçlı Hava Sistemine Bağlı Hortumlu Maske: Genellikle, atmosferin kirli olduğu veya oksijen yetersizliği bulunan yerlerde (özellikle, tankerlerde, silolarda, kanalizasyon ve lağımlarda, gemi ambarlarında) kullanılır. Kompresörden filtre edilmiş basınçlı temiz hava, dayanıklı ve esnek hortumla çalışanın maskesine gelir. Bu cihazlarda herhangi bir iş kazasında çalışanı kurtarmak üzere bir de güvenlik kayışı bulunmaktadır.

• Hava Vericisiz Hortumlu Maske: Bu tür hortumlu maskeler, özel amaçlar için kullanılmaktadır. Zararlı ve zehirli ortamda, temiz havayı, en çok 7,5 metre uzaklıktan sağlayabilecek uzunlukta esnek hortum ile tam yüz maskesinden oluşmaktadır. Temiz hava normal solunum ile hortumun içerisinden maskeye girer.

Solunum Koruyucu Donanımların Seçimi:

1. Risk Değerlendirmesi: İlk adım olarak, işyerindeki potansiyel solunum risklerini belirlemek önemlidir. Kimyasal maddeler, tozlar veya mikroorganizmalar gibi unsurların türüne bağlı olarak uygun solunum koruyucu donanım seçimi yapılmalıdır.
2. Koruma Sınıfı: Solunum koruyucu donanımlar farklı koruma sınıflarına sahiptir. Belirlenen risklere uygun filtre sınıfının seçilmesi gerekir. FFP1, FFP2 ve FFP3 gibi sınıflar, partikül boyutlarına bağlı olarak farklı koruma seviyelerini temsil eder.
3. Konfor ve Uygunluk: Çalışanların solunum koruyucu donanımları rahat bir şekilde kullanabilmeleri önemlidir. Doğru boyut, uygun tasarım ve kullanıcı dostu özelliklerin değerlendirilmesi gerekmektedir.

Solunum Koruyucu Donanım Bakımı:

1. Düzenli Kontroller: Solunum koruyucu donanımların düzenli aralıklarla kontrol edilmesi önemlidir. Elastik kısımların esnekliği, lastik bağlantıların durumu ve filtrelerin bütünlüğü düzenli olarak gözden geçirilmelidir.
2. Temizlik ve Dezenfeksiyon: Solunum koruyucu donanımların temiz ve dezenfekte edilmiş olması, etkili bir koruma sağlamak için kritiktir. Üretici tarafından belirtilen yönergeler doğrultusunda temizlik işlemleri yapılmalıdır.
3. Depolama Koşulları: Solunum koruyucu donanımlar, uygun depolama koşullarında muhafaza edilmelidir. Aşırı sıcaklık, nem veya zararlı kimyasalların bulunduğu ortamlardan kaçınılmalıdır.

Ilgaz İş Sağlığı ve Güvenliği (OSGB) olarak, Kastamonu, Boyabat, Sinop, Çankırı, Çorum ve Karabük illerindeki işyerlerine yönelik iş güvenliği konusunda uzman ekibimizle hizmet vermekteyiz. Solunum koruyucu donanımların doğru seçimi ve bakımı, çalışanların sağlığını korumak adına hayati bir öneme sahiptir. Daha fazla bilgi veya danışmanlık için bize ulaşmaktan çekinmeyin.